Stowarzyszenie Metropolii Poznań inicjuje wiele projektów w zakresie zadań ponad gminnych, zrzeszając m. Poznań i 22 gmin Województwa Wielkopolskiego, obejmując 11% jego obszaru i około 30% mieszkańców. Sztandarowym jego projektem jest „Master Plan dla Poznańskiej Kolei Metropolitalnej” o wartości około 2 mln. zł., realizowanym obecnie przez gminy i powiat w ramach zintegrowanych inwestycji terytorialnych (ZIT). Stowarzyszenie ma otrzymać około 200 mln. euro na realizację 12 projektów zawartych w Strategi ZIT Obszaru Funkcjonalnego Poznania, o wartości około 200 mln. euro, w tym kwota dofinansowania z pozyskanych środków unijnych wynosi 108 mln. euro. Aktualnie Metropolia pracuje nad projektem Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej dla Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Poznania na lata 2016 – 2025 (MOF) wraz z Prognozą Oddziaływania na Środowisko projektu Planu Zrównoważonej Mobilności, którego celem jest min. stworzenie zintegrowanego podejścia do zagadnień transportowych dla MOF oraz spójne planowanie inwestycji w tym zakresie we wszystkich 22 gminach współtworzących obszar Metropolii.
Pytanie zasadnicze, na ile gminy mają w tych projektach realny udział, oraz czy zawarte w nich rozwiązania są przenoszone do planów i miejscowych strategii rozwoju gmin?
Tytuł ostatniego projektu jest na tyle skomplikowany, co nie zrozumiały dla przeciętnego mieszkańca. Tym tłumaczę bardzo niską frekwencje udziału mieszkańców w konsultacjach społecznych w temacie projektu, które przeprowadzone zostały we wszystkich 22 gminach w okresie od 11 – 31 października 2016r. W Czerwonaku, byłem sam, w czterech gminach nie nikt nie uczestniczył. W 13 gminach udział wzięło zaledwie 1/2 mieszkańców, w kilku aż 3/4 osób. Łącznie w konsultacjach uczestniczyło 51 mieszkańców z 23 gmin, z liczbą ludności przekraczającą 1 mln. 14 tyś osób. Zgłoszonych zostało 50 uwag i wniosków, głównie dotyczących tras komunikacyjnych związanych z turystyka i drogami rowerowymi. Śmiem stwierdzić, że żenująca frekwencja mieszkańców gmin objętych konsultacją wykazała ich farsę. Fatalnie przygotowane i źle przeprowadzone. Organizacyjnie nawaliły służby. Gminy nie wykazały dostatecznego zainteresowania tematem. Aby zadość uczynić prawu, wykonano sztukę dla sztuki.
Zabrakło skutecznej informacji. Dokument bardzo obszerny liczący 266 stron, sporządzony w formie pracy naukowej, fachowo opracowany, autorstwa 16 utytułowanych ekspertów z Opala i Warszawy, wymagał streszczenia głównych założeń, w formie kompendium, językiem przystępnym i zrozumiałym w odbiorze społecznym. W przypadku naszej Gminy, na spotkaniu konsultacyjnym zbrakło radnych z gminy, co świadczyć może o lekceważącym traktowaniu projektu Stowarzyszenia. Potwierdza ono, że konsultacje przeprowadzone zostały nieodpowiedzialnie, same dla siebie, celem spełnienia wymogu prawnego, obowiązującego w procedurze ustawowej przy prowadzeniu tego rodzaju postępowań.
Celem statutowym Metropolii Poznań jest wspieranie idei samorządu terytorialnego oraz obrona wspólnych interesów członków stowarzyszenia, a w szczególności wspieranie rozwoju społeczno-gospodarczego Aglomeracji oraz współpracy gmin i powiatów w tym zakresie. Cel wydaje się być słuszny i zasadny. Szkopuł w tym, że na jego realizacje wydawane są ogromne pieniądze publiczne na koszty ponoszone z tytułu prowadzonej działalności, funkcjonowania i utrzymania Metropolii, w której zatrudnionych jest kilkanaście osób. Nie ma bowiem ona umocowania strukturalnego w porządku prawnym normującym kompetencje i uprawnienia jednostek samorządu terytorialnego (jst.) w Polsce. Nie podlega zatem nadzorowi społecznemu i kontroli wynikającym z tychże regulacji prawnych. Wykonując zadania publiczne o charakterze międzygminnym należących do zakresu działania samorządu wojewódzkiego i powiatowego Metropolia wchodzi w ustawowy podział kompetencji i uprawnień Marszałka i Sejmiku Wojewódzkiego, Wojewody Wielkopolskiego oraz Starosty i Rady Powiatu, który w roku 2015 uiścił składkę roczną w wysokości przekraczającej 180 tyś zł.
Stowarzyszenie na własne wynagrodzenia w roku 2015 wydatkowało przeszło 1 mln. zł., łącznie ponosząc koszty podstawowej działalności w kwocie przekraczającej 2,7 mln. zł. Metropolia Poznań jest członkiem Fundacji „Unia Metropolii Polskich” z kapitałem w wysokości 70 mln. zł., która jest członkiem Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
W moim przekonaniu Stowarzyszenie Metropolii Poznań, sporządzając projekty w zakresie zadań, przypisanych ustawowo do kompetencji jednostek samorządu terytorialnego szczebla wojewódzkiego i powiatowego, nie ponosi żadnej odpowiedzialności za ich realizację, wyręczając nie jako ich organa administracyjne z wykonania ich ustawowych celów. Dlatego potrzebna jest szeroka debata wśród samorządowców i władz państwowych celem jednoznacznego usytuowania pojęcia Metropolii w polskiej strukturze prawnej.
Marek Pietrzyński